Nuri Pakdil’in gözünden Avrupa ve kültürü: Avrupa Notları

Türk edebiyatının usta kalemi Nuri Pakdil, çıktığı Avrupa seyahatlerinde yazdığı günlükleri Batı Notları kitabı ismi altında bir ortaya getirdi. Birinci olarak 1972 yılında yayınlanan kitap, Nuri Pakdil’in kıvrımlı kalemiyle ağızda edebi bir tat bırakıyor.

Pakdil, niyet dünyamızı zenginleştiren kalemlerden birisidir. Bir seyahat kitabından çok sürükleyici roman tadındadır Batı Notları. Bize de bu seyahatte Pakdil’e eşlik etmek kalıyor.

Nuri Pakdil, Batı olgusunu irdelerken hicvedici bir üslup kullanarak insanların yaşlı kıta hakkındaki kanılarına katkıda bulunur. Tanzimat Fermanı’ndan bugüne kadar başlayan Avrupa alafrangalığı bilhassa münevverler üzerinde tesirini ziyadesiyle hissettirmiştir.

Yazar bu durumu şöyle eleştiriyor;

“Batu üstüne okumak”

“Batı üstüne, şimdiye kadar çok okuduk. Uzun yıllardır, uygarlığımızı bırakıp, nasıl olursa olsun, ne olursa olsun, Batılılara benzemeye çalışıyoruz. Onların kelamlarını tutmadan, onların kurumlarını almadan, onların maddelerini uygulamadan, problemlerimizi çözemeyeceğimiz kanısına varmışız.”

Devam ediyor Pakdil;

“Batı nasıl düşünüyorsa biz de o denli düşüneceğiz. Fikrin en uygununu onlar bilirler çünkü! Avrupalılar bir örnektiler önümüzde! Öyküneceğiz onlara! Batılılaşmak dediğimiz yabancılaşma bu türlü başlamadı mı?”

Sayfa: 107

Frankfurt ve Kudüs

Almanya seyahatindeki notlarını okuduğumda Nuri Pakdil, Frankfurt havaalanına ayak basar basmaz kendisini solunmaz bir hava içerisinde hissettiğini etkileyici bir halde bize anlatıyor.

Kalabalık ve sürat, yabancı birisi enteresan olabilir tahminen lakin kendi karışıklıklığı içerisinde yaşayan bir kent. Almanların soğuk beşerler olduğunu, bunu para bozdururken, kimi yerleri sorarken, gazete alırken bu izlenimi edindiğini anlatıyor. Müellif, uçaktayken Kudüs’ü düşündüğünü ve özlediğini anlatıyor. Zira Peygamber’in miracı Kudüs’ten başlar.

Ulusal bilince ulşamak

Avrupa’ya öykünmekle, inançları, davranışları farklı uluslara nazaran düzenlenmiş kurumları almakla, onların birebirini kurmakla, ulusal bileşime varmak mümkün mü?

Mümkün değilse o vakit kendi dinamiklerimiz çerçevesinde ve kendi kıymet yargılarımızdan yola çıkarak ulusal bir bileşme yaratmak neden sıkıntı olsun ki?

Batı yaşantısının uyumsuzluğu da bu dengesizliktedir müellife nazaran. Zira makine her şeyin önüne geçince dengesizlik başlar.

Paris yolcuğunda günlüğüne anılarını yazmaya devam eden Nuri Pakdil, bilhassa Paris’in anılarında olumsuz bir yeri olduğunu da satırlarına ekler.

Bunun sebebi, Tanzimat sonrası Avrupa’ya açılan periyodun önde gelen aydınların, mütefekkirlerin hareketçilerin birçoklarının Paris’te kalarak çıkardıkları mecmua ve gazetelerle bizi uygarlığımızdan koparmaya, Avrupalılaştırmaya çalışmışlardır.

Tanzimat aydınlarının ulvi kıymetlerimizi hiçe saydıklarını, önemsizleştirdiklerini, her şeyin Avrupa olduğunu ve buna misal diğer çalışmaları Nuri Pakdil’in eleştirel kaleminden nasibi almıştır.

“Gözlerimiz doğuludur”

Paris notlarına devam eden muharrir, bu kentin anılarında olumsuz bir yeri olduğunu ve nedenini bir üst paragrafta belirtmiştik. Bunun yanında romantik kent Paris’in hoş yanlarından da bahsetmeyi ihmal etmez.

“Paris’in havası paktır. Zira yükselen Batı isi, güneşle Paris’in ortasında kalın bir duvardır. Bu is bildiğimiz baca isi değildir, o yüzden paktır Paris’in havası. Biz Doğuluların, Doğulu tarafıyla hissettiğimiz, yorumu da bize ilişkin olan bir is. Doğuluk hissini yitirmemiş bütün doğuluların bunu hissedecekleri kanısındayım. Bu is Paris’i tanımamıza pürüz olmuyor. Gözlerimiz Doğuludur zira.”

Avrupa’nın değişmez politikaları

Nuri Pakdil, Avrupa gazetelerini takip ederken o gün Le Monde gazetesini okur. 1972 yılında gazetede okuduğu haberden yolan çıkan Pakdil, Avrupalıların öteden beri Türkiye üzerindeki oyunlarından, entrikalarından bahseder.

Avrupa ulusculuğun üzerinden yarım asır geçmesine karşın bu siyasetinden vazgeçmediğini günlüğüne not düşer. Entelektüel kişiliğiyle fikir ve gönül dünyamızı yazdığı yapıtlarla büyük katkı sağlayan Nuri Pakdil’in Avrupa Notları seyahat kitabını okumanızı tavsiye ediyorum.

Avrupa Notları, Avrupa üzerine edebi bir seyahat…

Ergül Tosun

Kitap sayfası için irtibat:

[email protected]